‘Dit werk kan heel uitdagend zijn, want je kunt met vogels niets afspreken. Neem nou de aflevering over de raaf; dat zijn vrij schuwe vogels. Ik was kort daarvoor op de Veluwe geweest en kwam een uitzonderlijk grote wintergroep tegen van zo’n 170 raven bij elkaar. Toen we niet veel later gingen draaien zag je ze nauwelijks. Het was een prachtige dag met sneeuw. Er kwam wel heel even een raaf kijken, soms vloog er eentje over. Maar we hoorden ze wel de hele tijd. We zijn echt de hele dag aan het sprokkelen geweest om genoeg beelden te vangen. Echt een hele uitdaging. Uiteindelijk, na de montage, bleken we net genoeg shots te hebben en is het toch een heel mooi item geworden. Dat is dan ook de charme van BinnensteBuiten; What you see is what you get.’ 

De kijker is tegenwoordig best verwend met prachtige natuurseries, waarin alle tijd is genomen om de meest prachtige beelden te draaien. Jullie moeten het doen in één dag! Frustreert dat nooit?
‘In het begin vond ik het wel lastig. Ik doe zelf de research, dus ik voel me verantwoordelijk en hoop natuurlijk dat ik mijn verwachtingen waar kan maken. Zo ging ik draaien in de Amsterdamse waterleidingduinen en ik had ook de schuwe roerdomp op mijn lijstje. Het is een lastige soort om te zien, ze houden zich schuil in het riet. Maar in mijn voorbereiding had ik een plek gevonden waar hij regelmatig werd gezien. De kans is klein, maar uiteindelijk zat hij niet eens in het riet, maar vloog hij op ons af achter een groep krooneenden die we aan het filmen waren. Op zo’n dag vallen alle puzzelstukjes op hun plek.’

‘Maar soms heb je gewoon pech en hebben de vogels wat anders bedacht. Evengoed kun je dan zomaar hele andere interessante vogels zien. Dat vind ik juist zo leuk. Dat je samen met de cameraploeg op pad gaat en er het beste van probeert te maken. We houden ons niet wekenlang schuil in een boomhut voor het ultieme shot. Dat zou ook niet eerlijk zijn naar de kijker. Die moet in BinnensteBuiten kunnen zien, wat je zelf ook zou kunnen waarnemen tijdens een wandeling. Een enkele keer maak ik ook een uitstapje naar een gebied waar kijkers niet kunnen of mogen komen, maar wel voor onderzoek. Zo kan ik ook een uniek kijkje meegeven.’

Waar komt jouw liefde voor vogels vandaan?
‘Ik had geen gekke oom die vogels keek en ik wist zelfs heel lang niet dat er zoiets bestond als een vogelaar. We hadden wel een boekje over vogels thuis. En als ik dan een vogel in de tuin zag, pakte ik dat boekje om te zien welke vogel dat was. Ik weet ook nog dat ik mijn eerste goudhaantje zag. We zaten op een zondag te ontbijten aan tafel met mijn ouders en broertje. En toen zagen we twee kleine vogeltjes landen, met een leuk geel streepje op de kop. Toen pakte we het vogelboekje erbij en kwamen erachter dat het goudhaantjes waren. Dat is mij nog goed bijgebleven. Ook toen ik voor het eerst halsbandparkieten zag en dacht: wat is dit? Aan de pindaketting die ik had gemaakt hing een groene papagaai! Halsbandparkieten dus. Dat vond ik zo fascinerend. Maar dat gold voor de hele natuur! Ik ging vissen met mijn vader en op zoek naar fossielen. Mijn eerste huisdieren waren slakken die ik uit de tuin haalde. En mijn moeder was ‘natuurmoeder’ op school. Dan gingen we naar het park en haalde ze de spinnen uit de boom om te laten zien aan de kinderen, dat ze niet eng waren. Mijn werkstukken en spreekbeurten gingen over het regenwoud, de Vlaamse gaai en kolibries... In die zin was mijn interesse voor de natuur al vroeg gewekt’.

Camilla studeerde biologie met een master in ecologie en evolutie. Haar vogelspecialisme komt voort uit een studie naar de kleine mantelmeeuw, waarna ze besluit een verrekijker te kopen.
‘Tegenwoordig groeit een hele generatie kinderen op met Freek Vonk, daardoor is het vakgebied iets duidelijker geworden. Kinderen die nu bioloog willen worden, willen Freek Vonk worden. Voor mij was het doel niet echt duidelijk tot ná mijn onderzoek naar de kleine mantelmeeuw. Ik dacht toen: ik heb ze nu wel bestudeerd, maar ik kan ze nog steeds niet goed verkennen. Die verrekijker die ik toen kocht is een gouden keuze geweest, want er ging een wereld voor me open. Ik kon zoveel meer zien! De studie heeft mij een onderzoeker gemaakt, maar al mijn vogelkennis heb ik daarna al vogelend met een verrekijker en vogelboekje geleerd.’

Waarom spreken vogels zo tot de verbeelding?
‘Ik denk dat vogels het meest levendig stukje natuur zijn. Planten heb je natuurlijk ook overal, maar die zijn statischer. En van de dieren om ons heen zijn de vogels het meest zichtbaar. Je kunt ze altijd zien, in ieder seizoen. Vogels hebben nestjes, baltsgedrag, je hoort ze zingen, je ziet ze vliegen. Er gebeurt altijd wel wat. Ik heb onlangs nog de eerste lepelaar kuikens van het seizoen gezien en had de rest van de dag een lach op mijn gezicht! Het idee dat ze over de hele wereld trekken en enorme afstanden afleggen is toch fascinerend? Er is nog zoveel dat we niet weten.  

Je werkt als zelfstandig ecoloog, bent ambassadeur van Vogelbescherming Nederland en maakt items voor BinnensteBuiten. Hoe ziet jouw werkweek eruit?
‘Haha, heb je even? Geen week is hetzelfde. Het wisselt ook van seizoen tot seizoen. In het broedseizoen ben ik als bioloog zoveel mogelijk in het veld om onderzoek te doen en gegevens te verzamelen. In het najaar werk ik al die gegevens uit in rapporten, maar ook in de winter is er nog wat veldwerk, namelijk tellingen op Marker Wadden die ik coördineer namens Natuurmonumenten. Voor de Vogelbescherming geef ik tussendoor lezingen, excursies en maak blogs en vlogs. En sinds 2016 maak ik iedere maand een item voor BinnensteBuiten.’

En hoe bevalt het televisiewerk je?
‘Televisie is een fantastisch medium om vogelverhalen te vertellen. Als je dan ook kijkt naar de reacties op sociale media, allemaal zo positief! Dat is hartstikke leuk natuurlijk. Na ieder uitzending krijg ik altijd vragen over verrekijkers en vogelboekjes. Ik merk echt dat we een televisieprogramma maken waar behoefte aan is. En naast mensen die willen beginnen met vogels kijken, zijn er ook mensen die meeleven en willen bijdragen aan een groene omgeving met meer biodiversiteit. Dus die vragen om tuintips of hoe ze weidevogels kunnen helpen. Dat is toch mooi.’

Wat doe je ter voorbereiding van een item?
‘Ik lees veel, verdiep me in onderzoeken, bezoek nieuwe en interessante gebieden en houd alle waarnemingen van vogels in de gaten. De meeste tijd steken we uiteindelijk in de organisatie van de draaidag. Ontmoeten we nog andere vogelaars? Hoe en hoe ver verplaatsen we ons? We hebben een groot statief en een zware camera mee, dus daarom kunnen we niet te veel lopen. Dat is echt een logistieke puzzel!’

Dat logistieke aspect past wel bij vogelen. Je bent heel systematisch bezig met studie, tellen, categoriseren…
‘Klopt! Je bent een onderzoeker en traint jezelf daarin. Als je iets ziet wat je niet kan verklaren, dan zoek je het op. Staat het genoteerd? Wat is er bekend? Dat vind ik heerlijk om te doen. In plaats van naar de zoveelste Neflix-serie gaan kijken, vind ik het leuk om gegevens uit te zoeken. Neem nou een winterkoninkje. Als je die nader bestudeert dan zie je dat zijn snaveltje kromgebogen is en dat ie een klein wenkbrauwstreepje heeft. Dat zijn dingen die je niet in een keer ziet. Je blijft leren en ik kan daar eindeloos mee bezig zijn.’

Sinds mensenheugenis spreken vogels ook tot de fantasie. In muziek, beeldende kunst en gedichten. De vogel als bron van inspiratie en het verlangen om zo vrij als een vogel te zijn.

Stel je kunt vliegen, waar ben je dan benieuwd naar?
‘Hm. Wat een spannende vraag! Ik ben heel erg benieuwd hoe het is om als klein zangvogeltje over de Sahara te vliegen. Dat lijkt me zo’n barre verschrikkelijke tocht. Wat maken ze daar mee? Je hebt daar passaatwinden en zandstormen en stoppen kunnen ze niet. Hoe hou je het vol als zo’n flappend vogeltje, zoals de bonte vliegenvanger, in die enorme warmte? Ik denk dat het een nachtmerrie wordt! Bonte vliegenvangers hebben bomen met insecten nodig om te pauzeren, weer andere vogels trekken langs de kust en zijn afhankelijk van waterrijke stukken. Als er plotseling een beach resort staat op een belangrijke rustplek voor vogels, dan kan dat dramatisch uitpakken. Trekvogels moeten zich dus voortdurend aanpassen aan veranderingen in hun leefomgeving. Wij zien vogels wel als symbool voor vrijheid, maar die vrijheid wordt steeds meer gelimiteerd.

Ben je erg verontrust?
‘Sinds ik me in vogels ben gaan verdiepen ben ik me bewust geworden van de achteruitgang in biodiversiteit en dat is heel zorgelijk. Neem bijvoorbeeld de grutto, onze nationale vogel die dreigt te verdwijnen uit ons landschap. Het lukt ons maar niet om het tij te keren in de manier hoe wij landbouw bedrijven. Wij als consument, moeten dat samen met de overheid en vooral met de boeren doen. Niet alleen door de klimaatverandering, maar door het lage waterpeil voor de landbouw. Drogere grond is nu eenmaal fijner om met zware machines te bewerken, dan zakken ze niet weg. Maar grutto’s houden niet van droge grond, daar kunnen ze niet met hun snavels in. Met als gevolg dat ze langzaam verdwijnen uit Nederland. Daarbij wordt er te vroeg en te vaak gemaaid en is het gras monotoon in plaats van kruidenrijk, dus minder insecten.’

‘Ik doe nu onderzoek naar grutto’s in een gebied waar het landschap juist wordt geoptimaliseerd voor grutto’s. Maar ook daar redden ze het dit jaar niet. Er is dit jaar veel predatie, waardoor nesten en kuikens worden opgegeten. Dat er nu mensen zijn die nog nooit grutto’s hebben gezien of gehoord is triest, maar ik blijf optimistisch. Er zijn steeds meer boeren en enthousiaste vogelbeschermers die zich inzetten voor het behoud van weidevogels. Ik geloof erin dat we samen snel verandering te weeg kunnen brengen.’

Zie je een maatschappelijke verandering?
‘Ja, ik zie dat het vogelvirus zich snel verspreid en dan heb ik het over de liefde voor vogels. Als ik met vrienden met kerst een wandeling maak, gingen we voorheen vooral verstoppertje spelen. Nu nemen ze steeds meer hun verrekijker mee om vogels te kijken! Je ziet het ook aan de vogel- en insectenkastjes die iedereen aanschaft. En mensen die massaal de tegels uit hun tuin halen voor bijen en insecten. Mensen gaan natuur steeds meer waarderen en stellen vaker kritische vragen. Dat is goed, maar als ik zie hoe langzaam overheden grote beslissingen maken en hoe snel de leefomgeving verandert, dan maak ik me wel grote zorgen. De economie blijft leidend. Kijk, vogels kunnen zich ook aanpassen. Maar neem nou de huismus, die is enorm in aantal achteruitgegaan. Maar met simpele oplossingen zoals gebouwen met ingemetselde nestkasten, het planten van extra gras, kruiden en heggen, kun je gunstige omstandigheden creëren. De huismus staat nu nog steeds op de rode lijst, maar ze hebben zich inmiddels gestabiliseerd.’

Dan heb je in BinnensteBuiten een prachtig platform om mensen te enthousiasmeren.
‘Ja, dat is wat ik hoop. Natuurlijk heb ik ook dagen waarop ik denk; ‘waar gaat het heen?’ Maar daar word ik alleen maar somber van. Terwijl ik liever laat zien hoe het anders kan. Mensen willen wel, maar niet iedereen weet hoe. Dan hoop ik degene te zijn die op een positieve manier leert hoe we ons steentje kunnen bijdragen aan het herstel van de natuur.’

Kun je je enthousiasme behouden binnen de beperkingen van televisie maken?
‘Dat is een kwestie van ervaring. Je moet niet teveel willen. Vogels spotten en tegelijk verhalen vertellen werkt niet. We werken maar met één camera. Ik weet nog goed, we waren aan het filmen bij Waverhoek en ik zag de hele tijd een blauwborst. Ik begon daar gelijk van alles over te vertellen. Vervolgens wilden we die blauwborst filmen, maar die was natuurlijk allang weg. Dat gebeurde de hele tijd. Dus heb ik mezelf aangeleerd eerst mee te kijken met de cameraman. Daarna probeer ik dat moment voor de camera als het ware te herbeleven. Alsof die blauwborst opnieuw langskomt. Op een of andere manier lukt het mij om dat met dezelfde bevlogenheid over te brengen.’

Naast haar vogelwerk speelt Camilla saxofoon in de professionele partyband The Night Flight. Optreden en in de spotlights staan zit haar in het bloed.
‘Van jongs af aan sta ik al op het podium om muziek te maken. Een podium voelt voor mij vertrouwt, hoewel ik af en toe natuurlijk ook wel kriebels in mijn buik heb. Voor een camera staan is echt iets anders. Ik heb dat moeten leren, al is het eigenlijk vrij makkelijk gegaan. Toch blijft het gek als mensen mij herkennen, daar kan ik nooit aan wennen. Het blijft bijzonder als een wildvreemd iemand mij zomaar vertelt dat ie zo geniet van mijn enthousiasme en mij nog een prettige dag wenst. Wat grappig is dat heel veel mensen denken dat ik Marieke Schatteleyn ben. Dan zeggen ze: daar heb je de boswachter van BinnensteBuiten! Dat gebeurt me echt heel vaak. Terwijl ik twee koppen groter ben dan Marieke. Haha!’

Wat zou je nog graag willen realiseren bij BinnensteBuiten?
‘Ik zou heel graag een item over uilen willen maken, maar dat is lastig. Overdag zit ie te slapen en dat is niet echt een spannend beeld. Hij is ‘s nachts actief, maar dan is het weer te donker om te filmen. Misschien lukt het ooit met een nachtcamera. Anders zou een velduil ook nog kunnen. Dat is een zeldzame broedvogel in Nederland. Die uiltjes zijn ook actief in de schemering, dus wie weet?’  

Wil je meer weten over vogels? Binnenkort start een nieuwe 13-delige online-serie van BinnensteBuiten in samenwerking met Vogelbescherming Nederland waar Camilla Dreef je kennis laat maken met 12 verschillende (trek)vogels.