Geheime taal

De slavernij in Suriname duurde van 1600 tot 1863. Het land telde vele cacao- en suikerplantages waar de tot slaaf gemaakten onder vaak bar slechte omstandigheden het land moesten bewerken. Verbale communicatie was op sommige plantages verboden en dus bedachten de tot slaaf gemaakten een truc, zij communiceerden via hun klederdracht. Door de angisa op een bepaalde manier te vouwen, wisten anderen wat te doen. Een geheime taal. De angisa ‘let them talk’- laat ze maar praten, zijn drie punten op het achterhoofd gevouwen en de angisa ‘meet me at the corner -wacht op mij om de hoek is de punt van de doek naar één kant.

Surinaamse klederdracht

Angisa is een onderdeel van de Afro-Surinaamse dracht: de koto. Bij belangrijke gebeurtenissen zoals verjaardagen en begrafenissen trekken Afro-Surinaamse vrouwen hun mooiste koto en angisa uit de kast. De Amsterdamse Andy maakte als kleine jongen al kennis met deze Surinaamse klederdracht. ‘Mijn oma heeft mij echt in de wereld van koto en angisa getrokken. Haar oma was nog een tot slaaf gemaakte en in die tijd was het dragen van een koto verplicht. Mijn oma was ook erg actief met het dragen van koto, zij vond dat die traditie moest blijven bestaan.’ Toen Andy op een dag de angisa’s losmaakte die al zeker vijftig jaar aan elkaar geknoopt waren en in model gevouwen, was zijn nieuwsgierigheid gewekt. Hij nam zich voor om de traditie voort te zetten en het verhaal, de cultuur en de regels van angisa over te brengen aan een jongere generatie.

‘Ik wil graag jongeren kennis laten maken met angisa, ik merk dat ze het belangrijk vinden om meer te leren over de oorsprong maar dat ze niet de behoefte voelen om het zelf te dragen. Terwijl ik juist vind dat wij als man daar een belangrijke rol in spelen, je hoeft het niet te dragen, maar je moet wel weten waar het over gaat en waar het vandaan komt. Voor mij is het belangrijk dat de patronen op de stoffen van de angisa vaker terug te zien zijn. Ik hoef echt niet iedereen in een koto te hijsen, maar ik mis wel iets bij de jongere generatie. Laat het patroon bijvoorbeeld terugkomen in een broek of tas. Dat zou ik heel erg leuk vinden.’ Zelf heeft Andy een jas van Pangi stof (een print met ruitjes) die hij met trots draagt: ‘Je hoeft de prints echt niet allemaal cultureel correct te dragen, je kunt er wel een mooie outfit van maken.’

Bij hem ging het ook niet vanzelf. ‘Toen ik begon als man met dit ‘vrouwenwerk’ werd het niet geaccepteerd in de gemeenschap. De mening van anderen vond ik lastig en heeft er bijna voor gezorgd dat ik dit werk niet wilde doen. Ik dacht bij mijzelf: ik vind dit werk zo mooi, waarom zou ik het niet doen? Met dit werk kan ik juist mensen wat bijbrengen over onze cultuur en die cultuur ook behouden.’ Keti Koti is daarom ook voor hem een belangrijke feestdag. En, benadrukt hij, niet alleen voor mij en de Surinamers, maar voor iedereen. ‘Er zijn zoveel verschillende mensen die het kunnen herdenken.’ Angisa speelt daarin een symbolische rol. Elk jaar is er een angisa met een ander ontwerp in het teken van Keti Koti. Op de angisa’s van Keti Koti staat het beeld van de verbroken ketenen. De doeken laten keer op keer een eigen verhaal zien. ‘De oudste Keti Koti angisa die ik heb komt uit 1963. Ik koop deze angisa’s zelf, maar ik krijg er ook een hoop aangeleverd. Tijdens Keti Koti ga ik niet helemaal in koto de straat op, maar meestal draag ik wel een angisa over mijn schouder, over mijn nek of als bandana.’ Al is het maar om aan zoveel mogelijk mensen de boodschap over te brengen. Vrijheid is voor iedereen.